پوکی استخوان و درمان ارتودنسی

بیماری پوکی استخوان

تعداد افراد بزرگسالی که نیازمند و راغب به درمان ارتودنسی هستند رو به افزایش است، که همین باعث بروز چالش هایی برای ارتودنتیست خواهد شد: تفاوت های اساسی در وضعیت آناتومیک و فیزیولوژیک بدن، تغییر شرایط پریودنتال (لثه ها و دندان ها)، و سوابق پزشکی متفاوت با داروهای مختلف، همگی تأثیر قابل توجهی روی طرح درمان ارتودنسی دارند. علاوه بر آنامنز (تاریخچه و سوابق بیمار که از خود بیمار و اطرافیان او برای کمک به تشخیص بیماری گرفته می شود) ارتباط و تعامل خوب بین دندانپزشک/ ارتودنتیست و پزشک متخصص بیماری یا پزشک عمومی نیز ضرورت دارد.

بواسطه نیمه عمر طولانی برخی داروها، سوابق دارویی و پزشکی بیمار در گذشته باید مورد بررسی دقیق قرار گیرند. داروها روی بافت های مختلف، نیمه عمرهای متفاوتی دارند؛ مثلاً نیمه عمر بیس فسفونات در استخوان ها ۱۰- ۱۲ سال است که بر عکس تأثیر آن روی بافت های نرم از جمله سیستم عروقی می باشد.

بیس فسفونات یک دسته ترکیبی از داروهای شبه پیروفسفات است که از جمله قدرتمندترین داروهای جلوگیری کننده از جذب استخوان هستند که عموماً به عنوان دارویی برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان و استئوپنیا، و نیز درمان بیماری های تومور استفاده می شود.

پوکی استخوان و درمان ارتودنسی

از جمله ریسک فاکتورهای گسترش BP-ONJ (نکروز استخوان فک در نتیجه استفاده از بیس فسفونات)، شامل ویژگی های خاصی از این داروها هستند (از جمله نوع، دوز مصرفی، طول مصرف، و شکل مصرفی) و نیز داروهای دیگری که همزمان با آنها استفاده می شوند، از جمله داروهای استرئیدی. تحقیقات حاکی از این هستند که این مشکل تنها در بیماران پر خطری بوجود می آید که از چندین تومور بدخیم مغز استخوان رنج می برند و تحت درمان با زولدرونات وریدی و شیمی درمانی هستند.

جابجایی ارتودنتیک دندان ها و پوکی استخوان

به طور کلی، بیس فسفونات برای پوکی استخوان در زنانی تجویز می شود که در دوران یائسگی هستند. همه مطالعاتی که روی تأثیر داروی بیس فسفونات روی درمان ارتودنسی انجام شده اند حاکی از این هستند که پس از مصرف بیس فسفونات جابجایی دندان ها کاهش می یابد، در نتیجه می توان به این نتیجه رسید که مصرف آن از نظر بالینی می تواند موجب تقویت تکیه گاه شود، اما از سوی دیگر طول درمان ارتودنسی در این افراد بیشتر خواهد بود. از آنجا که بیس فسفونات روی متابولیسم استخوان تأثیر می گذارد می تواند روی درمان ارتودنسی و جابجایی دندان ها نیز تأثیر داشته باشد.

مصرف بیس فسفونات خوراکی در طول درمان ارتودنسی موجب حفظ غلظت بالای خون می شود و احتمالاً وابستگی فعال به داروها نیز افزایش می یابد و موجب تشکیل استخوان پیرامون دندان می شود. با ادامه مصرف بیس فسفونات جابجایی دندان ها می تواند کندتر شود. کندی جابجایی دندان ها می تواند سال ها پس از قطع مصرف دارو نیز ادامه داشته باشد.

مطالعات حاکی از این هستند که بیماران پر خطر شاهد بیشترین عوارض جانبی این دارو هستند، اما حتی کم خطرترین بیماران نیز مقداری از این عوارض را تجربه می کنند. نتایج برخی از این مطالعات نشان می دهند بیماران کم خطر تحت درمان با بیس فسفونات که کشیدن دندان داشته اند یا بین دندان های آنها فاصله وجود داشته است بیشتر شاهد عدم بسته شدن کامل فاصله بین دندان ها، موازی سازی ریشه های دندان ها و افزایش طول درمان هستند.

پوکی استخوان و درمان ارتودنسی

تغییرات در رادیوگرافی

تصاویر رادیوگرافی مناطقی که مواد معدنی آنها بسیار زیاد شده است می تواند حاکی از فعالیت های استئوکلاستیک باشد که با مصرف بیس فسفونات کاهش چشمگیری داشته اند. منطقه هایی که دچار اسکلروز (سخت یا سفت شدگی) شده اند ممکن است فعالیت استئوکلاستیک کافی نداشته باشند تا استخوان بیمار را از بین ببرند و ساختارهای عروقی سالم ایجاد کنند. بیس فسونات شکل گیری استخوان را کند می کند اما معدنی سازی (mineralization) تحت تأثیر قرار نمی گیرد.

بر اساس گزارشات، اسکلروز نخستین مرحله از مسمومیت بیس فسفونات در استخوان آلوئولار قبل از استئونکروز است. اسکلروز استخوان زمانی مشاهده شد که در طول درمان با بیس فسفونات جابجایی ارتودنتیک دندان ها اتفاق نیفتد. قسمت هایی که دچار اسکلروز می شوند را می توان در اطراف دندان ها یا فضای تیره الیاف پریودنتال لیگامان مشاهده نمود. افزایش عرض فضای الیاف پریودنتال لیگامان می تواند نشانه کاهش شکل گیری استخوان قبل از استئونکروز شود.

لامینادورا (لایه سخت) اطراف الیاف پریودنتال لیگامان و خود فضای الیاف لیگامان، مخصوصاً در قسمت های دندان های مولر مندیل باید در رادیوگرافی های اولیه و بعدی با دقت مورد بررسی قرار گیرد. استخوان اطراف دندان های مولر مندیبل بیشتر مستعد تأثیرات منفی بیس فسفونات هستند، زیرا فشار که به عقب اکلوژن وارد می شود بیشتر موجب تغییر استخوان می شود و از طرف دیگر، مندیبل کمتر از ماگزیلا دارای عروق تغذیه کننده است.

نتایج درمان ارتودنسی در افراد مبتلا به پوکی استخوان

پس از توقف مصرف بیس فسفونات خوراکی به مدت ۳ ماه، در سطح استخوان ها و داخل خون باید حداقل سطح فعال دارو وجود داشته باشد. توقف مصرف بیس فسفونات در طول درمان ارتودنسی باید سطح دارو را پایین نگه دارد و داروی کمتری داخل استخوان های اطراف دندان ها وارد شود.

نکته مهم …

• نکته مهم این است که هیچ بیماری نباید بدون مشورت پزشک خود مصرف بیس فسفونات را قطع کند.
• در طول درمان با بیس فسفونات، به ندرت استئونکروز اتفاق می افتد اما باید دستورالعمل های پزشک خود را برای پیشگیری و درمان استئونکروز دنبال نمود.
• به صورت ایده آل، ارتودنتیست و پزشک بیمار باید بر اساس وخامت پوکی استخوان بیمار، در مورد خطرات و فواید درمان با بیس فسفونات، و فواید قطع مصرف دارو به منظور بالا بردن نتایج درمان ارتودنسی و کاهش نتایج معکوس دندانی صحبت کنند.