جذب یا تحلیل ریشه اصطلاحی عمومی است و منظور از آن اتفاقی است که طی آن یک بخش از بدن به بخش دیگر کشیده یا جذب می شود. این اتفاق به اشکال متفاوت در قسمت ها و بافت های مختلف رخ می دهد، اما جذب یا تحلیل ریشه به طور ویژه به التهاب و از دست رفتن عاج (داخلی ترین بافت) یا سمنتوم (بیرونی ترین ماده) دندان گفته می شود.

انواع تحلیل ریشه دندان

دو نوع اصلی جذب که برای دندان اتفاق می افتند عبارتند از: جذب یا تحلیل داخلی و خارجی.

ارتودنسی و تحلیل ریشه – بخش اول

تحلیل داخلی دندان

وقتی دندانپزشک ها تحلیل داخلی دندان را شناسایی می کنند، به خود دندان اشاره دارند. جذب تدریجی عاج یا سمنتوم از داخل کانال دندان آغاز می شود که باعث می شود سطوح داخلی و خارجی دندان ملتهب شوند. این مشکل معمولاً در نتیجه برخی آسیب های دندانی بروز می یابد، از جمله تروما، مواد شیمیایی یا گرما، یا حمله باکتریایی به پالپ دندان. بافت دندان از حالت انسجام طبیعی خود تغییر می کند و سلول های آن ملتهب و بزرگ می شوند که مجدداً باز هم به داخل ریشه دندان جذب می شوند.

این روند در نهایت منجر به تو خالی باقی ماندن دندان می شود، که موجب تضعیف دندان می شود و دندان در برابر آسیب و پوسیدگی آسیب پذیر باقی خواهد شد. دو نوع الگوی ساختاری برای تحلیل داخلی وجود دارند که به این صورت تعریف می شوند: تحلیل radial پالپ، و تحلیل metaplastic پالپ. عامل بروز هر دو نوع تحلیل یکسان است و احتمالاً تنها ویژگی های ساختاری آنها یکسان است.

نخستین علامت و نشانه تحلیل داخلی دندان، معمولاً مشاهده حاله صورتی رنگ روی دندان است، که حاکی از این است که بافت داخلی دندان تحت تأثیر قرار گرفته است. دندانپزشک می تواند گرفتن عکس رادیوگرافی با اشعه ایکس را تجویز نماید زیرا داخل آن ضایعات دندانی در منطقه ای که تحت تأثیر قرار گرفته است قابل مشاهده است.

ارتودنسی و تحلیل ریشه – بخش اول

تحلیل خارجی دندان

تحلیل خارجی دندان چیزی شبیه تحلیل داخلی است و گاهی اوقات ایجاد تمایز بین آنها دشوار است.این نوع تحلیل ماهیت خود محدود کنندگی دارد و به لحاظ بالینی یا حتی گاهی اوقات در تصاویر رادیوگرافی قابل تشخیص نیست. این مشکل می تواند ناشی از واکنش های فیزیولوژیکالی مانند فشار ناشی از جویدن و فشار ماهیچه ها روی دندان ها باشد. وقتی ریشه یا تاج بیرونی دندان دائمی تحلیل می رود، می تواند منجر به تحلیل دندان، عفونت، جابجایی آنها، و دیگر مشکلات دهان و فک شود، مگر آنکه به طور منظم تحت نظر دندانپزشک قرار داشته باشید.

ارتودنسی و تحلیل ریشه – بخش اول

علل تحلیل خارجی دندان

ژنتیک: عوامل ژنتیکی یکی از مهمترین عواملی هستند که منجر به بروز تحلیل خارجی دندان می شوند.

عوامل سیستمیک: عوامل سیستمیک مانند حساسیت می توانند احتمال خطر تحلیل خارجی دندان را بالا ببرند. به همین ترتیب، فقدان استروژن ها می تواند منجر به جابجایی ارتودنتیک سریع دندان ها شود و کلسی تونین می تواند مانع فعالیت های ادونتوکلاست ها شود. بیماری آسم نیز می تواند خطرات تحلیل خارجی دندان را بالا ببرد.

سن: با افزایش سن، تغییراتی در غشاء پریودنتال بوجود می آید که موجب باریک تر شدن بافت، کاهش عروق و آپلازی می شود. در این اثناء، استخوان آلوئولار متراکم تر، و عروق و آپلازی آن کمتر می شود؛ در حالی که با افزایش سن سمنتوم عریض تر می شود و احتمال تحلیل و جذب استخوان بالا می رود.

عمر دندانی: در تحقیقات مشاهده شده است، دندان هایی که تحت درمان ارتودنسی قرار گرفته اند حدود ۵/۰ میلی متر از ارتفاع خود را از دست داده اند. دندان هایی که ریشه آنها به طور کامل رشد نکرده است، در مقایسه با دندان هایی که ریشه آنها به طور کامل رشد کرده است، کمتر دچار تحلیل ریشه می شوند.

جنسیت: تحقیقات حاکی از این هستند که جنسیت هیچ نقشی در تحلیل یا جذب ریشه ندارد. در نتیجه احتمال تحلیل دندان در زنان و مردان یکسان است.

قومیت: مطالعات بسیاری حاکی از این هستند که  تحلیل و جذب ریشه در آسیایی ها، به نسبت سفید پوستان، اروپایی ها یا اسپانیایی ها، کمتر اتفاق می افتد.

تغذیه: کمبود کلسیم و ویتامین D در غذاها می تواند موجب افزایش خطر تحلیل ریشه شود.

تحلیل ریشه قبل از درمان ارتودنسی: ارتودنتیست ها باید به بیماران تحت درمان خود که در سوابق پزشکی خود تحلیل ریشه داشته اند، توجه ویژه ای داشته باشند. زیرا افرادی که در گذشته این مشکل را تجربه کرده اند، در طول درمان ارتودنسی بیشتر مستعد آن هستند.

عادات شخصی: عاداتی مانند براکسیسم، جویدن ناخن، فشردن زبان پشت دندان ها، می توانند موجب افزایش خطر تحلیل ریشه شوند.

غیر عادی بودن جای دندان ها و تعداد آنها: در صورت وجود دندان اضافی (هایپردونشیا) یا دندان نهفته داخل دهان خطر تحلیل ریشه دندان افزایش می یابد. از آنجا که نهفته بودن دندان های مولر سوم (دندان عقل) شایع تر است، تحلیل ریشه آنها بیشتر اتفاق می افتد. پس از آن، دندان های نیش فک بالا در رده دوم قرار دارند؛ آنها در نهایت می توانند منجر به تحلیل ریشه دندان های پیش و دندان ها پرمولر اول شوند.

آسیب های دندانی:آسیب های دندانی می توانند حتی بدون درمان ارتودنسی نیز منجر به جذب ریشه شوند.

تراکم استخوان آلوئولار: برخی مطالعات حاکی از این هستند که در طول درمان ارتودنسی تراکم استخوان آلوئولار افزایش می یابد که خطر تحلیل ریشه دندان را بالا می برد. با این حال، دیگر مطالعات نقش تراکم استخوان در جابجایی دندان ها را مورد تأکید قرار داده اند، اما هیچ ارتباطی بین آن و تحلیل ریشه پیدا نکردند.

دندان هایی که تحت درمان ریشه قرار گرفته اند: تحقیقات حاکی از این هستند که این دندان ها به تحلیل و جذب ریشه مقاوم هستند در نتیجه احتمال بروز این مشکل در آنها بیشتر است.

در مقاله بعد به عوامل مکانیکی خواهیم پرداخت که موجب تحلیل ریشه دندان می شوند و در نهایت خواهیم گفت چگونه شناسایی، درمان، یا پیشگیری می شوند…